Poem: דער שומר

My first attempt at Yiddish poetry. Will provide a transliteration and at some point, I hope, a translation.

דער שומר

זײַ מוחל, ליבער פֿרײַנד, איך קען מיט דיר ניט לעבן

איך זע קײן צווייטן וואָס זאָל בײַטן מיר מײַן וואַך

אַ נאַכטיקן פּקדון האָט מען מיר געגעבן

גענײט פֿון גאָלע ווערטער און פּאַפּיר, און סטראַך

דו זאָגסט, איך בין געבליבן גאָר אַ שומר חנם

קיין בעלים דאָך ניטאָ, וואָס פֿאַר אַ שׂכר קען זײַן?

און וואָס פֿאַר אַ הנאה פֿונעם קול דעם דינעם

וואָס שעפּטשעט אָפּגרונט-לידער מיר אין אויער אַרײַן?

און אויב אַ שומר שׂכר וואָס אַנשטאָט צווײ גראָשן

די פּעקלעך שטומע אותיות זײַנען מײַן פֿאַרדינסט

אַ לסטים איז אַנטלאָפֿן מיט מײַן גוף, מײַן לשון

אַן אונס גרעסער ווי מײַן שטומקײט דען געפֿינסט?

נאָר הער דעם פּסק: איך בין אַ שואל בײַ די דורות

פֿון זײער קוואַל איך באָרג מיר די געטרײַסטע זין

און ווען אין פֿינקל פֿון צעבראָכענע מאורות

ס'זעט אויס אַ חושך, שטעל איך זיי צוריק אַהין

גײ זאָג דער אײביקײט: איך בין פֿון שמירה פּטור!

זײַ מוחל מיר מײַן שוואַכקײט, פֿון דער צײַט געזײט

דעם ענטפֿער ווײסט שוין: בין איך דיר דער צײַט'ס אַ פֿאָטער

וואָס לאָזט איבער זײַן קינד און אויף מרחקים שטײט?

אַזוי ווי מײַנע רוימען בוי איך ניט אין נעכטן

איז הײַנט מיר נאָר באַקאַנט ווי אַלטער שטאָף פֿון ליד

אויף דיר די ערד די נאַסע, דײַנע די געפֿעכטן

פֿון נע ונד דורך וועלטן, קורץ: פֿון זײַן אַ ייִד

טאָ פֿרעג ניט ווײַטער וואָס איך בלעטער דורך די יאָרן

שֹכר מצוה בהאי עלמא זוך איך לאַנג שוין ניט

אָ, פֿייער-מענטשן פֿון דעם מדברדיקן דאָרן

הלוואי האָט מײַן זכּרון אײַער פֿלאַם געהיט!

I'm transliterating according to the YIVO conventions to the best of my abilities--I might've made some errors, e.g. in the transliteration of the "n/en" suffix, as I haven't written anything with attention to the YIVO rules for many years.

Der Shoymer

Zay moykhel, liber fraynd, ikh ken mit dir nit lebn

Ikh ze keyn tsveytn vos zol baytn mir mayn vakh

A nakhtikn pikodn hot men mir gegebn

Geneyt fun gole verter un papir, un strakh

Du zogst, ikh bin geblibn gor a shoymer khinem,

Keyn baylim dokh nito, vos far a skhar ken zayn?

Un vos far a hano'e funem kol dem dinem

Vos sheptshet opgrunt-lider mir in oyer arayn?

Un oyb a shoymer sokher vos anshtot tsvey groshn

Di peklekh shtume verter zaynen mayn fardinst

A listim iz antlofn mit mayn guf, mayn loshn

An oynes greser vi mayn shtumkayt den gefinst?

Nor her dem psak: ikh bin a shoyel bay di doyres

Fun zeyer kval ikh borg mir di getrayste zin

Un ven in finkl fun tsebrokhene me'oyres

S'zet oys a khoyshekh, shtel ikh zey tsurik ahin

Gey zog der eybikayt: ikh bin fun shmire poter!

Zay moykhel mir mayn shvakhkayt, fun der tsayt gezeyt

Dem entfer veyst shoyn: bin ikh dir der tsayt's a foter

Vos lozt iber zayn kind un af merkhokim shteyt?

Azoy vi mayne roymen boy ikh nit in nekhtn

Iz haynt mir nor bakant vi alter shtof fun lid

Af dir di erd di nase, dayne di gefekhtn

Fun no v'nod durkh veltn, kurts: fun zayn a yid

To freg nit vayter vos ikh bleter durkh di yorn

Skhar mitsve behai alme zukh ikh lang shoyn nit

O, fayer-mentshen fun dem midberdikn dorn

Halvay hot mayn zikorn ayer flam gehit!

Some Notes on the Text

T. Der Shoymer. "The watcher/guardian." The poem is built on the laws of the "four guardians" elaborated in the Talmud in Bava Metzia, chapters 3 and 8. Although called the "four guardians" there are functionally only three categories of guardian, and so only three are referred to here: the shoymer khinem or unpaid guardian, the shoymer sokher or paid guaridan, and the shoyel or borrower. The levels of obligation for the guardians are as follows: a shoymer khinem is liable only in the case that he was negligent; a shoymer sokher is liable in case the object was stolen or lost, even if he was not negligent, but not liable in case of an oynes or unexpected accident; a shoyel is liable even for an oynes and is only exempt in case the object is destroyed while being used for its designated purpose (such as a cow that dies while plowing).

28. Halvay. While in proper, formal speech the word halvay is used with vet or zol to express future hope or with volt to express disappointment with what did not occur, it does appear in common speech and in literature with simple present and past verbs. For example, in Der Oysgebrenter Dorn (one of the two Grade poems referenced in this stanza) Grade uses halvay ken ikh zogn in the sense of "I hope that I can say":

Here is a non-poetic translation aid:

Forgive me, dear friend, I cannot live with you

I see no other who would relieve me of my watch

They have given me a nightly [a neologism, meaning "of the night"] deposit

Sewn out of naked words, paper, and fear

You say: I have remained an unpaid guardian

No owners exist, what kind of wage could there be?

And what kind of pleasure could there be from the thin voice

That whispers abyss-songs in my ear?

And if [I am] a paid guardian for whom, instead of two pennies

The packages of mute words are my earnings

A robber has run off with my body, my tongue/language

Could you find a greater disaster than my muteness?

But, hear the verdict: I am a borrower from the generations

From their source I borrow for myself the most loyal sons

And when, in the flickering of broken luminaries

There appears some darkness, I put them back there

Go tell eternity: I am exempt from guarding!

Forgive me my weakness, sown by time

You know the answer: am I a temporal father

That leaves his child behind and stands at a distance?

Just as I do not construct my spaces in yesterday

Today is only known to me as the old stuff of song

Upon you [your burden] is the wet earth, yours are the conflicts

Of one wandering through worlds; in short, of being a Jew

So ask no longer why I flip [in the sense of pages] through the years

I have long stopped seeking reward for the performance of commandments in this world

O, fire-people of the desert thornbush

I hope that my memory has guarded your flame!